06:00

+0

2 м/с

999 гПа

09:00

+4

3 м/с

1000 гПа

12:00

+9

3 м/с

1000 гПа

15:00

+11

3 м/с

999 гПа

18:00

+11

2 м/с

998 гПа

Адукацыя Езуітаў

На момант свайго заснавання аршанскі калегіюм езуітаў быў адзінай у горадзе і павеце навучальнай установай

Калегіюм даваў шанец на атрыманне адукацыі мясцовай моладзі. Папулярнасць езуіцкай адукацыі расла яшчэ і дзякуючы высокаму ўзроўню ведаў, якія давалі езуіты, і дзякуючы адсутнасці платы за навучанне. Акрамя таго, манахі стваралі выдатныя ўмовы для навучання: у калегіуме заўсёды было чыста і ўтульна, памяшканні былі ўпрыгожаны дыванамі і карцінамі.

Дзейнасць усіх езуіцкіх калегіумаў і універсітэтаў была рэгламентавана адзіным школьным статутам, зацверджаным ў 1599 г. Ён апынуўся настолькі дасканалым, што праіснаваў без змен да 1832 У ім самым падрабязным чынам былі рэгламентаваны ўсе бакі школьнага жыцця. Высокі ўзровень адукацыі падтрымліваўся выдатна падрыхтаванымі выкладчыкамі - адбор і навучанне будучых настаўнікаў моладзі працягваліся 15 гадоў і было надзвычай строгімі.

Езуіты прымалі на навучанне хлопчыкаў незалежна ад веравызнання, саслоўя і матэрыяльнага становішча. Вучні з небагатых сем'яў атрымлівалі не толькі адукацыю, але і прытулак, ежу і вопратку. Паводле статуту, настаўнікі павінны былі ставіцца да сваіх вучням з дабрынёй і павагай. Хоць разам з гэтым езуіты выкарыстоўвалі цялесныя пакарання для падтрымання дысцыпліны ў класах.

Основнай мэтай навучання езуіцкай школы было свабоднае валоданне лацінскай мовай - гэта была мова сярэднявечнай навукі і паказчык вучонасці. Шмат увагі надавалася выхаванню высакародных манер. Акрамя таго, адукацыя ў езуіцкіх калегіюмах цесна перапляталася з рэлігійным выхаваннем глыбока веруючых людзей.

Аршанскі калегіюм з'яўляўся школай з пяцігадовым навучаннем. А таксама пры ім дзейнічала публічная пяцігадовая школа для бедных гараджан і збяднелай шляхты. У трох першых класах калегіума вучні, якіх называлі езуіцкімі духоўнымі, вывучалі граматыку лацінскай мовы. Першы клас называўся «ніжэйшай граматыкай», дзе вывучаліся асновы латыні: часціны мовы, скланення і спражэння. У другім класе завяршалася вывучэнне лацінскай граматыкі. У трэцім класе «вышэйшай граматыкі» пераходзілі да вывучэння твораў Цыцэрона, Авідзія, Вяргілія, Катула і Проперция. Паколькі вучні ўжо нядрэнна валодалі латынню, больш увагі надавалася пісьмовым работам: сачыненням і перакладам. Акрамя таго, вялікая ўвага надавалася вершаскладанню. Першапачаткова настаўнік дыктаваў вершы, выкладзеныя прозай, а духоўныя павінны былі вярнуць ім форму вершаў. Калі гэта практыкаванне было асвоена, пісалі вершы на простыя тэмы.

Па просьбах бацькоў у калегіюмах Вялікага Княства Літоўскага выкладалася арыфметыка, хоць часу на яе надавалася мала, і вучні асвойвалі толькі самыя неабходныя веды. З 1740 году час на вывучэнне матэматыкі быщ павялічаны, уведзены элементы алгебры, геаметрыі і астраноміі.

Па заканчэнні граматычнай школы клірыкі паступалі ў клас паэзіі, дзе шмат чыталі антычных аўтараў, звяртаючы ўвагу на мастацкія асаблівасці і літаратурныя якасці мовы. Настаўнікі імкнуліся развіваць літаратурныя навыкі навучэнцаў, кожны дзень пісаліся сачыненні, заахвочвалася напісанне вершаў. Шмат увагі надавалася мастацтву напісання лістоў, якія ў тыя часы былі важным сродкам зносін.

Наступны клас рыторыкі быў разлічаны на два гады і завяршаў сярэднюю адукацыю ў езуіцкіх школах. Вучні вывучалі тэорыю прамоўніцкага мастацтва і выпрацоўвалі уласны стыль. Каб замацаваць атрыманыя веды на практыцы, вучні часта выступалі са сваімі прамовамі перад класам, выступалі ў дыспутах і сходах. Яны павінны былі сфармуляваць і адстаяць свой ​​погляд на тыя ці іншыя грамадскія і палітычныя падзеі.

У 1645-49 г.г. у аршанскім калегіуме выкладалася яшчэ філасофія, логіка, метафізіка, якія ўваходзілі ў курс вышэйшай адукацыі. У гэты час выкладалі нават 3-4 прафесара. На некаторы час у сувязі з ваеннымі і палітычнымі падзеямі другой паловы 17 стагоддзя заняткі ў калегіуме былі перапыненыя, але ўжо ў пасля 1675 ўзровень выкладання быў ​​адноўлены. Вядома, што ў гэты перыяд у аршанскім калегіуме выкладалі пераважна прафесары. У далейшым філасофскія дысцыпліны ўвайшлі ў навучальныя планы, а з сярэдзіны 18 ст. сталі выкладацца нямецкая або французская мовы.

Езуіты выкарыстоўвалі спаборніцтвы сярод вучняў, узаемную праверку ведаў, узаемныя выпраўленні памылак. Ацэнкі фіксаваліся ў спецыяльныя журналы, у канцы месяца яны сумавалі і вызначаўся пераможца. Часта выкарыстоўвалася паўтарэнне пройдзенага матэрыялу. Імкнуліся езуіты абмяжоўваць вучэбную нагрузку, імкнуліся ўсяму навучыць ў класе, хатнія заданні былі невялікімі. У дзень было ўсяго чатыры ўрока па паўтары гадзіны кожны: два да вялікай перамены і два пасля. Вучням забаранялася займацца больш за дзве гадзіны без перапынку або ў час, адведзены для адпачынку і сну. Навучальны год доўжыўся ўсяго 190 дзён у год, увесь астатні час вучні праводзілі ў занятках фехтаваннем, верхавой яздой, плаваннем, зімой каталіся на каньках і санках, вельмі папулярнай была гульня ў більярд.

Па сведчаннях сучаснікаў, калі ў 1820 ордэн езуітаў быў зачынены, многія вучні плакалі, таму што паспелі палюбіць сваіх выкладчыкаў і не ўяўлялі дзе яны будуць вучыцца далей.

З 1623 дзейнічала пры калегіуме яшчэ і музычная бурса - нешта накшталт школы-інтэрната для навучання асновам музыкі і валодання музычнымі інструментамі. У бурсе навучаліся дзеці пераважна небагатых слаёў мяшчан і шляхты, якія цалкам ўтрымліваліся за кошт езуітаў і жылі ў будынку школы. Для бурсакоў набываліся адзенне, абутак, харчаванне, а таксама падручнікі для тых з іх, хто не ўмеў чытаць і пісаць. За гэта яны павінны былі граць у касцёле і спяваць у хоры. А таксама павінны былі ўдзельнічаць у пастаноўках школьнага тэатра і рэлігійных працэсіях. Нічога падобнага да гэтага ў Оршы не было. Музычная бурса аршанскага калегіума, магчыма, адно з найстарэйшых музычных адукацыйных устаноў у Беларусі.

Пасля таго, як ў 1634 г. кароль Уладзіслаў IV зрабіў вялікае зямельнае ахвяраванне для езуітаў, бурсакі павінны былі штодня выконваць харалы Найсвяцейшай панны Марыі і прымаць удзел у суботніх службах за выратаванне душы караля Уладзіслава. Кіраўніцтва бурсы камплектавало зборы нотных твораў для навучання і практычнай дзейнасці бурсы.

Цесна звязаны з бурсай і школьны тэатр езуітаў, які стаў, па ўсёй бачнасці, першым вядомым тэатрам у Оршы. Ён згадваецца ў манастырскіх дакументах з 1620 Шмат у чым дзякуючы дзейнасці тэатра да нашага часу дайшоў цікавы дакумент, створаны пры аршанскім калегіуме езуітаў, рукапісны зборнік п'ес і інтэрмедый другой паловы 17 ст. «Аршанскі кодэкс». Тэатральныя прадстаўлення карысталіся вялікай папулярнасцю сярод гараджан і паспяхова служылі для папулярызацыі дзейнасці езуітаў.

ORSHA.EU - Оршанский региональный портал

При цитировании информации активная гиперссылка на orsha.eu обязательна. Использование материалов orsha.eu в коммерческих целях без письменного разрешения редакции не допускается

Если у Вас возникли вопросы по работе портала, есть пожелания и предложения или хотите прислать интересную новость - пишите на наш адрес электронной почты [email protected]

Пользовательское соглашение