Наш досвед
Падобна, беларусы маюць свой асобны досвед з апошняй гісторыі Украіны. Маю гіпотэзу, што расейскі імперыяліст не пачаў бы вайну з Украінай, калі б ён не палічыў, што украінскі народ быў гатовы пазбыцца сваіх нацыянальных каштоўнасцяў, і мовы -- найперш.
Гэта толькі цяпер, пасля шматлікіх стратаў, нанесеных расейскаму войску, украінскі народ набыў унутраную грамадскую згоду наконт фундаментальных асноваў, у тым ліку наконт роднай мовы.
Орша ці Ворша
На жаль, пакуль што і для нас гэта ёсць актуальнай задачай. Дагэтуль адзін з самых старажытнейшых гарадоў – Ворша -- прэзентаваны на геаграфічных мапах і ў афіцыйных дакументах як “Орша”. Гэтую назву мы атрымалі ад іншых народаў. Выклікае іронію тое, што дзве дзяржавы на Захадзе і Ўсходзе, якія супернічалі гістарычна за наш край, сышліся ў замацаванні на нашых цяперашніх геаграфічных мапах некаторых геаграфічных назваў. Так мы вымушаныя мець у нашай незалежнай дзяржаве запісаныя некалі так у польскіх дакументах і запазычаныя з расейскіх мапаў Гродна (Гародня), Брэст (Бярэсце) і Мінск (Менск). Так атрымалася і ў цяперашняй назве “Орша”. Яна засталася напамінам пра тыя часы, калі краіна наша была ў няволі, і сваім аднаўленнем гэтая назва замацоўвае ў свядомасці нашага народу той самы мінулы стан.
Кніга дзеля юбілея
У канцы мінулага года я напісаў кнігу пра гісторыю Воршы, прымеркаваную да чарговага юбілея. Цалкам натуральна, што ў назве кнігі былі пералічаныя згаданыя вышэй назвы горада: "Ръша, Орша, Ворша. Гісторыя горада ад старажытнасці да сярэдзіны ХІХ стагоддзя". Кніга выкладае факты, вядомыя з даследаванняў акадэмічных навукоўцаў і пошукаў аршанскіх краязнаўцаў. Асобнай часткай у ёй стаў аповяд пра старжытную назву горада – “Рша”, з пададзеным найбольш дакладным тлумачэннем. Распавядаецца, як мянялася назва горада, у розныя часы. І як яна пераўтварылася ў новую форму, адпаведную развіццю сучаснай роднай беларускай мовы – “Ворша”.
Кніга "Ръша, Орша, Ворша”
Змест кнігі:
1. Старажытная Ворша…………………………………………………….
1.1. Дата заснавання і назва горада………………………………...………
1.2. Праблема назвы горада……………………………..………………….
1.3. Час заснавання горада……………………….…………………………
1.4. Памежная крэпасць……………………………………….…………….
1.5. Цэнтр гандлю і рамёстваў………………………………….………..…
1.6. Дзядзінец, пасады, Аршанская воласць…………………………
2. Ворша ў складзе Вялікага княства Літоўскага………………
2.1. Ворша ў палітычным жыцці ВКЛ………………………………
2.2. Аршанская бітва 1514 года………………………………..……..
2.3. Аршанскі замак у XVI ст……………………………………..…….
2.4. Гарадская гаспадарка і адміністрацыя………………………...……….
2.4.1. Падаткі, павіннасці і прывілеі………………………………..…….…
2.5. На шляху ад веча да Магдэбургскага права……………………...…
2.6. Войт, цівун, лаўнікі. Зямяне і драбы. Нацыянальны склад насельніцтва
2.7. Канфесіі, адукацыя і культура
2.7.1. Кальвінізм і праваслаўныя брацтвы……………….………...…….…
2.8. Філон Кміта-Чарнабыльскі……………………………..………………
3. Ворша ў складзе Рэчы Паспалітай…………………………………..…
3.1. Войны XVII – XVIII стст……………………………………..…….…...
3.2. Магдэбургскае права і гарадскі герб 1620 г…………………….....…..
3.3. Купцы і цэхі………………......................................................................
3.4. Аршанскі вількер…………………...……………………..………....….
3.5. “Аказачванне” і пасляваенны заняпад…………………………
3.6. Канфесіі, адукацыя і культура……………………………….…….
3.7. Куцеінскі манастыр і друкарня……………………………….....
3.7.1. Куцеінскія мастакі……………………...………..…………….…..…
3.7.2. Куцеінская гравюра…………………………...……..…………....
3.7.3. Куцеінскія разьбяры……………………………...……..……….…
3.7.4. Куцеінская кафля…………………………………………………...…
3.7.5. Куцеінскія паэты і Аршанскі зборнік………………………
4. Ворша ў складзе Расійскай імперыі (да сярэдзіны XIX ст.)……………….
4.1. Гарадскі герб 1781 г…………………………………..…………………….
4.2. Вайна 1812 г……………………………………………………....……..…..
4.3. Рост насельніцтва, ягоны сацыяльны і нацыянальны склад………
4.4. Эканамічнае развіццё горада…………………………………………........
4.5. Адукацыя і культура………………………………………..………...…
Як набыць кнігу і даведацца пра гісторыю назвы
Ахвотныя прачытаць маю кнігу могуць яе набыць, калі напішуць мне на мой электронны адрас: [email protected]. Кошт выдання – 20 рублёў + паштовыя выдаткі (2-3 рублі у залежнасці ад рэгіёна перасылкі). Перадаплата не патрэбная, бо я высылаю кнігі накладзеным плацяжом. Грошы трэба будзе заплаціць у момант атрымання на паштовым аддзяленні.
Таксама ў сувязі надыходам вялікіх і добрых святаў, прапаную шаноўным чытачам займець у хатняй галерэі кампактныя (15 на 10 см) партрэты беларускіх дзеячаў, знакамітых у гістарычнай, мастацкай і літаратурнай прасторы. Пакуль што могуць быць дасланыя партрэты Караткевіча, Быкава, Купалы, Каліноўскага, Астрожскага, Сапегі, Багдановіча, Скарыны, Коласа, Касцюшкі і Сыракомлі. Партрэты можна атрымаць накладзеным плацяжом -- 10 руб. + паштовыя выдаткі. Заяўкі прымаюцца на той самы электронны адрас
Віктар Сцяпанаў
