Оршанский
региональный
портал

Воданапорная вежа на тэрыторыі ільнокамбіната Гэта ўнікальная пабудова з металу, з усіх бакоў абшытая фігурнымі драўлянымі дошачкамі, бярэ свой пачатак з 30-х гадоў ХХ стагоддзя. У той час будаваўся Аршанскі ільнокамбінат. Гэтая прадпрыемства і ў той час і сёння мае вялікую тэхналагічную патрэбу ў выкарыстанні вады. З гэтымі мэтамі на тэрыторыі прадпрыемства была пабудаваная воданапорная вежа. Па сведчанню старажылаў, вежа падавала ваду не толькі на фабрыкі камбіната, але яшчэ абслугоўвала пасёлак тэкстыльшчыкаў, які хуткімі тэмпамі рос побач з прадпрыемствам.

Здание реального училища 1906 г. ул. Ленина, 41. Построен в 1906 году из кирпича. Двухэтажное здание состоит из центрального корпуса и 2-х разных по размеру боковых крыльях. Главный фасад с 3 ризалитами, среди которых доминирует центральный, завершённый бельведерами с небольшим шлемоподобным куполом. Все элементы архитектурного декора решены средствами кирпичной кладки. Ау дитории размещены вдоль коридоров. Здание — памятник гражданской архитектуры начала 20 века, выразительность которой достигается фигурной кирпичной кладкой. Реальное училище было открыто 15 октября 1906 года. Теперь тут средняя школа № 1. В училище в 1907-1909 годах работал преподавателем математики и природоведения П.М. Лепешинский, деятель российского революционного движения, публицист. В 1966 году на здании школы в честь его памяти установлена мемориальная доска. В 2007 году здание было капитально отремонтировано с сохранением первоначального вида.

Грамадзянскі будынак вул. Замкавая, 11 Пабудаваны ў пачатку 20 ст. з цэглы як жылы дом (належаў урачу Рыўкіну). Будынак – прыклад жыллёвага будаўніцтва, дзе шырока выкарыстаны дэкаратыўныя ўласцівасці фігурнай цаглянай муроўкі. У пасляваенны час тут размяшчаліся Гарадскі дом піянераў, музычная школа. Цяпер тут размешчаны Аршанскі гарадскі аддзел адукацыі.

Офісны будынак вул. Молакава, 5 Двухпавярховы жылы будынак, выкананы ў псеўдарускім стылі па вул. Молакава (былой Вакзальнай) у пачатку 20-га стагоддзя. Пабудаваны з чырвонай цэглы. Паводле сведчанняў старажылаў дом да рэвалюцыі належыў начальніку станцыі “Орша”. Будынак выдатна захаваўся да нашага часу. Пакрыты слоем тынкоўкі, ён выглядае як сучасны, што сведчыць пра высокую якасць будаўнічых работ. У савецкі час у ім размяшчалася школа рабочай моладзі. Цяпер дом выкарыстоўваецца рознымі грамадскімі і камерцыйнымі ўстановамі.

Жылы будынак былога Бернардзінскага кляштара вул. Камсамольская, 2а Гісторыя будынка бярэ свой пачатак ад 1636 года, калі Андрэй Млоцкі заснаваў у Оршы кляштар бернардзірцаў. Ён быў пабудаваны ў першай палове 17 ст. на левым беразе р. Аршыца. Двухпавярховы Г – падобны ў плане цагляны будынак пад вальмавым дахам. Сцены прарэзаны двума радамі прамавугольных аконных праёмаў, апрацаваных налічнікамі. Па вуглах будынка маюцца шырокія лапаткі. Завяршае сцены корпуса прафіляваны карніз. Помнік архітэктуры барока. Выкарыстоўваецца пад лячэбную ўстанову.

Гаспадарчыя пабудовы Куцеінскага манастыра вул. Скарыны Рэшткі пабудаванага ў 17-м стагоддзі падкаморыям Мсціслаўскім Багданам Стэткевічам і яго жонкай Аленай Саламярэцкай Куцеінскага мужчынскага манастыра. Менавіта ў гэтых будынках размяшчалася шырока вядомая Куцеінская друкарня. У гэтых мурах нараджаліся адныя з першых на Беларусі асветніцкія, літургічныя і маральна- павучальныя кнігі, што былі разлічаныя як на праваслаўныя брацтвы так і на самыя розныя слаі гарадскога насельніцтва.У перыяд з 1630 па 1655 год было надрукавана каля дваццаці выданняў накладам у сотні экзэмпляраў, у тым ліку і славуты Куцеінскі “Буквар”.

Будынак Нацыянальнага банку, Аграпрамбанку вул. Леніна, 7 Пабудаваны ў 1929 годзе з цэглы на перасячэнні вуліц Леніна і Герцэна. Г-падобны, складаецца з трох аб’ёмаў, фасады арыентаваны на вуліцы і спалучаныя двухпавярховым аб’ёмам. Плоскасці фасадаў прарэзаны радамі прамавугольных аконных праёмаў. Будынак з’яўляецца прыкладам архітэктуры канструктывізму. Адзін з нямногіх будынкаў у Оршы, які за ўвесь час існавання не мяняў свайго прызначэння (за выключэннем перыяду нямецкай акупацыі).

Пажарная частка па вул. Чкалава (былая сінагога) Пабудавана ў пачатку 20 стагоддзя. На сённяшні дзень будынак істотна перабудаваны і страціў сваё першапачатковае аблічча. Узгадваецца ў гістарычных дакументах пачатку 20- га ст. як сінагога па вул. Горацкай, 26. Пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі зачыненая. У 1934 годзе Аршанскі гарвыканкам прымае рашэнне аб размяшчэнні ў гэтым будынку 5-й школы (семігодкі). У пасляваенны перыяд перабудоваецца для патрэбаў пажарнай часткі.

Жылы будынак былога Францішканскага кляштара вул. Дамініканская, 4 Пабудаваны ў другой палове 17 ст. як частка заснаванага ў 1680 годзе Каткоўскім кляштара і касцёла францысканцаў. Двухпавярховы Г-падобны ў плане будынак пад вальмавым дахам. Сцены прарэзаны двума радамі аконных праёмаў, на другім паверсе – лучковыя, на першым – прамавугольныя. На тарцовым фасадзе маецца паўцыркульная ніша, па вуглах выступаюць плоскія лапаткі – кантрафорсы. Завяршае сцены корпуса прафіляваны карніз. Будынак адметны тым, што таўшчыня яго сцен дасягае 1 метра 10 см. З паўднёва-ўсходняга боку да кляштара прымыкаў будынак касцёла Св.Антонія, знесенага па рашэнню Аршанскага гарвыканкама ў 1969 годзе. Помнік архітэктуры барока. Выкарыстоўваўся пад жыллё.

Гандлёвыя рады па вул. Народная (былая вул. Рэзніцкая) Пабудаваныя ў канцы 19 ст. і ўваходзілі ў забудовы Базарнай плошчы. Аднапавярховы мураваны будынак у плане – выцягнуты прамавугольнік. Накрыты аднасхільным плоскім дахам, галоўным фасадам звернуты да вуліцы. Сіметрычная кампазіцыя фасада падкрэсліваецца трохвугольным атыкам па восевой лініі, размешчаным над франтонам. Цэнтральная частка фасаду выдзелана пілястрамі, паміж якімі размешчаны тры ўваходы, сцены прарэзаны прамавугольнымі аконнымі праёмамі з палічкамі. Цэласнасць кампазіцыі фасада ствараецца размешчанымі ў адну лінію cанрыкамі і шырокім карнізным поясам. Гандлёвыя рады – прыклад грамадзянскай архітэктуры з выкарыстаннем высокаякаснай цагліннай кладкі (цяпер затынкавана). Выкарыстоўваюцца ў якасці гандлёвых памяшканняў.

Забудова праспекта Тэкстыльшчыкаў Участак праспекта Тэкстыльшчыкаў ад ільнокамбіната да плошчы забудаваны ў 30-я гады ХХ стагоддзя. Гэта - адзіны участак даваеннай Оршы, дзе цягляныя пабудовы захаваліся некранутымі на працягу цэлага квартала. Па іх выгляду можна меркаваць пра тое, якой была даваенная Орша. Амаль усе будынкі і сёння выкарыстоўваюцца як утульныя жылыя дамы для аршанцаў.

Часовня на кладбище на улице Пролетарской. Интересное строение, по мнению специалистов построена в конце 19-го или начале 20-го веков. Точное назначение не известно, но скорее всего построена как часовня над частным захоронением. Здание имело прямоугольную форму с четырьмя купалами на углах. На сегодняшний день сохранились три из них. В советское время внутри была полностью завалена мусором. История здания уникальна тем, что впервые часовня была очищена от мусора 7 ноября 1990 года оршанскими активистами БНФ. В начале 21-го века каплица была покрашена , вход в неё был заложен кирпичом. Особенность этого объекта — уникальный (единственный, который сохранился в Орше) пример надмогильных культовых сооружений и красота архитектурных форм.