У горадзе-спадарожніку Воршы – Барані была групоўка “чорнашапачнікаў”. Нам удалося адшукаць унікальны фотаздымак, на якім байцы сфатаграфаваліся ў 80-я гады. Як бачым, раёны сапраўды мелі вялікі распаўсюд.

Таксама паняцці “раёнаў” існавалі і ў Арэхаўску, ёсьць і здымак адтуль, датаваны 90-мі гадамі.

Ня варта думаць, што разборкі раёнаў існавалі па-за цэнтрам Воршы, а ў сэрцы горада былі цішыня ды спакой. У Цэнтры таксама было ўдосталь “акцый”. Неяк на адкрыцьці фантана за стэлай у гонар перамогі савецкага войска над гітлераўцамі адзін з чальцоў групоўкі “Чаромушкі” вырашыў выкупацца ў новым фантане. “Парторг” завода “Чырвоны барацьбіт” зрабіў таму грубую заўвагу, словы раз’юшылі хлопца. У выніку “парторг” пазбавіўся шапкі і атрымаў некалькі моцных удараў ад “чарампутаў”. Фантана тут няма ўжо з 2007 года, але памяць пра той выпадак жыве. У выніку некалькі байцоў адправіліся за краты, а сам “купальшчык” атрымаў некалькі сутак за дробнае хуліганства.

Празь некалькі мэтраў адсюль, на вуліцы Астроўскага насупраць райвыканкаму аднаго з байцоў падчас бойкі ўдарылі бэтоннай сьметніцай па галаве. На хаўтуры аднаго з байцоў сабралася некалькі дзясяткаў яго паплечнікаў, якія праводзілі забітага ў апошні шлях. Цяпер гэта мейсца больш цывілізаванае, наўкол відэакамэры.

Езуіцкі калегіум цяпер стаў для Воршы нібы Эйфелева вежа для Парыжу. Госьці горада нават не здагадваюцца, што яшчэ пару дзясяткаў гадоў тут была калонія № 6, а мейсца насіла славу аднаго з найбольш "спякотных". Прыходзіць сюды, асабліва ў дзень танцаў, было, мякка кажучы, небяспечна.

Побач у парку ладзіліся танцы, сюды сьцякалася паўгорада, міліцыя часам прыходзіла нават з сабакамі і ачапляла тэрыторыю. Аднак прадухіліць бойкі не ўдавалася. Больш за тое – пры першых жа акордах байцы двух варагуючых раёнаў маглі счапіцца, і замест танцаў адбывалася сапраўднае пабоішча. Сьведкі тых падзей распавядаюць, што міліцыянты баяліся лезьці ў гушчары рук ды ног, але быў адзін супрацоўнік, якога звалі Васіль Шпак. Той, нягледзячы на малы рост, сьмела лез у бой і выцягваў некаторых байцоў, перадаваўшы іх калегам. Рэгулярнымі бойкамі адзначаўся і парк Ільнокамбіната. Разьбітыя твары, кроў на асфальце і сыстэматычныя затрыманьні маладых людзей за бойкі нікога ў Воршы не зьдзіўлялі.

Відаць, маюць рацыю тыя, хто называе “раёны” "дзіцём" савецкай сістэмы. І турмы тут граюць ня самую вялікую ролю. У савецкі час у Воршы не было вышэйшых навучальных установаў, а былі магутныя заводы, яны падначальваліся напрасткі міністэрствам у Маскве, мала залежачы ад кіраўнікоў БССР. Раніцай вельмі вялікая доля аршанцаў зьязджалася ў перапоўненых аўтобусах на заводы-гіганты “Чырвоны барацьбіт”, “Легмаш”, Інструментальны.

Па заканчэньні працы ці вучобы ў тэхнікумах многія людзі транзытам праз піўную вярталіся дадому, адпаведна шукалі прымяненьне сваёй энэргіі. Адсюль і бітвы паміж раёнамі. У 90-я пэўны час разборкі існавалі па інэрцыі, але бліжэй да 2000-х, калі зьявілася шмат прыватных крамаў, прадпрыемстваў, прыйшоў інтэрнэт — усе гэтыя фактары спрычыніліся да згасаньня актыўных боек. Жыцьцё стала больш стракатым, менавіта яго разнастайнасьць у першую чаргу дапамагла супакоіць сітуацыю. Зьявіліся іншыя пэрспэктывы, мэты, і гэта дапамагло ўладам ўрэшце спыніць рэгулярныя бойкі на гарадзкіх вуліцах.

Адной з апошніх згадак пра запеклыя бітвы быў надпіс на завулку Паштовы ў самым цэнтры Воршы, а менавіта на бібліятэцы імя Пушкіна з боку двара. Там накрэмзалі высокія літары “Центр короли, сила!” Падчас вонкавага рамонту бібліятэкі гэты надпіс быў замаляваны і застаўся ў гісторыі, як і бойкі раёнаў…

Арцём Сізінцаў

Частка № 1: уступ, сітуацыя на Заходняй, форма байцоў-раёншчыкаў

Частка № 2: знакамітая бойка ў Доме культуры машынабудаўнікоў, тэрытарыяльны падзел.

Частка № 3: крымінальныя аўтарытэты, традыцыі і патрыятызм байцоў.

Частка № 4: расповед байца “Задняпроўя”, міліцыянт-раёншчык, разборкі Флёрава і Задняпроўя, “стукачы”, загартоўка.

Частка № 5: Барань і Арэхаўск, падзеі ў цэнтры Воршы, купаньне ў фантане, бойкі на танцах, высновы.