Сайт ініцыятывы «Кабылякі» расказаў абставіны біяграфіі аршанкі, якую ледзь не расстралялі немцы за «сувязь з партызанамі», а Саветы асудзілі за «здраду радзіме». Лёс Марыі Ночкінай — прыклад трагедыі многіх беларускіх жанчын, якія воляй абставінаў апынуліся пад нямецкай акупацыяй.
Марыя нарадзілася ў Воршы ў 1918 годзе, скончыла пяць класаў, працавала старэйшай стрэлачніцай на станцыі Ворша-Ўсходняя. У чэрвені 1941 года яна з’ехала ў адпачынак з мужам Канстанцінам Храбрым і груднічком Уладзімірам у вёску да свякрухі. Там іх і заспела вайна.
Мужа тэрмінова выклікалі назад у Воршу — станцыя была забітая эшалонамі, працоўных рук бракавала. Канстанцін з’ехаў першым, абяцаўшы пазней забраць сям’ю, але неўзабаве сувязь з ім знікла. Марыя адправілася ў Воршу пешшу і даведалася, што мужа эвакуавалі на ўсход. Яна вярнулася да свякрухі, і пражыла ў яе да 1942 года. Увесь гэты час працавала ў калгасе.
У час акупацыі яна неаднаразова мяняла месца жыхарства: ад свякрухі пераехала да брата мужа ў суседнюю вёску, потым да іншай сям'і, затым — да суседзяў.
Каб выжыць, уладкавалася на нямецкі збожжавы склад, атрымліваючы аплату збожжам. «Прыкладна восенню 1943 года я была звольнена немцамі з гэтага склада за крадзеж ячменю і занялася прыватным мыццём бялізны для нямецкіх салдат», — запісаў словы Марыі ў пратаколе допыту 29 жніўня 1945 года намеснік начальніка АТА НКДБ на станцыі Орша. За мыццё немцы разлічваліся прадуктамі, часам давалі цукар, іголкі і прадметы дробнай галантарэі, якія потым мяняліся на прадукты. У тым жа годзе жанчына месяц адпрацавала прыбіральніцай у нямецкай камендатуры.
У гэты час адзін з паліцаяў спрабаваў дамагчыся ад яе блізкасці. Атрымаўшы адмову, ён данёс, што Ночкіна з партызанамі нібыта ўдзельнічала ў мінаванні маста. Яе выклікалі ў камендатуру, збілі. «Як толькі я ўвайшла ў кабінет (начальнік паліцыі) абазваў мяне „партызанскай шкурай“, ударыў мяне па твары, пасля чаго я страціла прытомнасць!» — успамінала Марыя падчас папярэдняга допыту ў чэрвені 1970 года. Яе выратавала тое, што напярэдадні разам з сястрой мужа яна ўгаварыла ахоўніка — відавочцу закладкі мінаў — заявіць, што той бачыў іншую жанчыну. Немцы паверылі і вызвалілі Марыю.
У канцы 1943-га — паўторны арышт па абвінавачанні ў садзейнічанні ў сыходзе ў партызаны двух былых ваеннапалонных. «Пад вартай была два дні, пры вызваленні ніякай падпіскі не давала і свае паказанні не падпісвала», — паведаміла Марыя на пасяджэнні Ваеннага трыбунала ў сакавіку 1946 года.
Неўзабаве адбыўся трэці арышт. Жанчыну абвінавацілі ў самагонаварэнні для партызан. Камендант, якому Ночкіна мыла бялізну, не даў ходу справе і пасля першага допыту адпусціў арыштаваную.
Пасля вызвалення Беларусі ў 1944 годзе жыць стала лягчэй. Марыю выклікалі на ранейшае месца працы — старэйшай стрэлачніцай. З сынам яна перабралася ў Воршу. Але хутка пачаліся падазрэнні, а за імі допыты.
Што адбывалася далей — чытайце на старонцы даследнікаў.
